Voordelen

De term “filter bubble” torst een eerder negatieve connotatie met zich mee. In 2009 ging Google nog tuk op haar gepersonaliseerde zoekresultaten, die het vinden van de juiste informatie moesten vergemakkelijken, maar sindsdien heeft het concept allerlei criticasters te verwerken gekregen, die de “bubbel” beschouwen als een absolute beknotting van de vrijheid om nieuwe informatie te ontdekken en verwerken. Naast de bezorgdheden rond privacy, zo stelt onder andere Eli Pariser, die de term “filter bubble” populair maakte, zorgt het er immers voor dat surfers de mogelijkheid mislopen om hun visie te verbreden door contacten met webpagina’s waar meningen op gepropageerd worden die niet overeen komen met de hunne. We moeten echter trachten genuanceerd te zijn: dat het surfgedrag van een persoon opgevolgd wordt om meer gerichte reclame te kunnen genereren is één zaak, maar in het idee van Google zitten desondanks ook potentieële voordelen. Op deze pagina bekijken we welke argumenten er ter ondersteuning van het bestaan van een danige filter bubble gesteld kunnen worden. Voor een bespreking van de nadelen verwijzen wij u graag door naar de tegenhangende tekst.

Het argument tegen het gepersonaliseerd zoeken van zoekmachines als Google Search dat het vaakst wordt opgediept luidt als volgt: de filter bubble houdt de gebruiker tegen in zijn pogingen om informatie te vergaren die verder reikt dan wat hij al wist en dacht, en dit vaak zonder dat hij of zij er zich zelfs maar bewust van is. Op die manier kan een persoon niet groeien, en zal hij of zij altijd vast blijven zitten in de oude en stevig verankerde denksporen, en dit terwijl het internet net een als poort zou moeten fungeren voor zij die hun horizon zoeken te verbreden. De realiteit is echter dat het bijzonder moeilijk is om de effecten van de filter op een zinvolle manier te quantificeren; uitzoeken wat er wel en niet weerhouden wordt aan informatie is bijzonder moeilijk aan te tonen. De vraag of deze hekeling dus wel terecht is, dient zich aan. Daarnaast moeten we ons ook afvragen in hoeverre de filter bubble de meeste internetgebruikers niet exact geeft wat ze willen, ook al wordt er luid geschreeuwd om bevrijding van het digitale juk.

Het is namelijk zo dat een goede toepassing van personaliseerde zoekresultaten wel degelijk heilzame effecten kan hebben. Bij een optimale configuratie worden exploratie en gebruiksvriendelijkheid gemengd; er worden nieuwe artikels en meningen aangeboden, die evenwel genoeg aansluiting hebben bij de interesses van de gebruiker om de zoektocht naar informatie zo snel en pijnloos mogelijk te maken. Idealiter zouden resultaten zelfs gemanipuleerd worden om nieuwe zaken aan te bieden waar men anders, gebaseerd op wat men wel en niet weet, niet bij uitgekomen zou zijn. Wanneer mensen hun ervaringen met het doorsnuisteren van het web beschrijven, hebben ze wel eens over deze “toevallige vondsten”, die hen iets nieuws hebben geleerd, of waarmee ze een fantastische nieuwe toepassing hebben ontdekt. De voorbeelden van nieuwe ideeën, boeken, plekken of personen die plots de aandacht trekken van de gebruiker en een nieuwe wereld voor hem of haar openen zijn in dat verband legio.

Daarbij zijn de voorkeuren van mensen niet monolithisch en onveranderlijk; nieuwe indrukken wekken nieuwe passies op, en algoritmes voor aangepaste zoekresultaten kunnen, mits enige fijngevoeligheid vanwege de ontwerper, zeker bijdragen in dit proces van zelfverbreding. Natuurlijk houdt dit idee een ideale voorstelling van de feiten in, want het is maar moeilijk te achterhalen in hoeverre een zoekmachine als pakweg Google deze eigenschappen momenteel daadwerkelijk invult. Dit gezegd zijnde valt het aanwezige potentieel voor een internetervaring die nog moeitelozer en positiever verloopt niet te ontkennen. Bovenal kan men zeggen dat het ook voor de uitbaters van de algoritmes die de filter bubble in stand houden nuttig is om hun klanten nieuwe zaken aan te bieden. Voor een internetindustrie die er haar handel van maakt de gebruiker aan te zetten tot eindeloos klikken en doorklikken, is het immers van groot belang de informatiestroom vers en interessant te houden. Als de gebruikers geen nieuwe inhoud tegenkomen, haken ze af, en dat is wel het laatste wat deze bedrijven willen.

Er valt ook moeilijk af te dingen op het feit dat de filter bubble bijdraagt aan een zekere ordening van het internet op basis van persoonlijke voorkeuren. Net zoals het universum zet de informatiewolk van het internet steeds verder uit, en dat ontmoedigt veel mensen, die de bomen door het bos niet meer zien. Natuurlijk zijn er veel manieren om het internet voor ons te laten werken, zoals RSS-feeds, maar ook een ingebouwde zeef die informatie filtert is voor velen onder ons een dankbaar geschenk. In onze haast om Google, Yahoo, enzovoort te beschuldigen van allerlei wandaden, durven we dus tevens wel eens te vergeten dat veel internetgebruikers dit soort manipulatie van hun ervaringen op internet net zelf willen. Het is met het internet zoals met alle zaken in ons leven; we gaan op zoek naar de zaken die onze meningen weerspiegelen, en genieten ervan als we die vinden. Daarbij worden artikels die eruit zien alsof ze onze meningen tegenspreken vaak overgeslagen wegens te vermoeiend en “waardeloos”. De artikels die grosso modo de meeste invloed op ons uitoefenen zijn artikels die het met ons eens zijn, maar wel bepaalde nuances opgooien die we incorporeren in onze visie. Uiteraard is dat niet voor elke internetgebruiker zo, maar niettegenstaande het feit dat velen ondertussen beseffen wat Google doet met hun resultaten, blijven enorme hoeveelheden mensen de zoekmachine gebruiken. Dat wijst er toch op dat er een zekere gebruiksvriendelijkheid aan vasthangt. Mensen die snel aan kwaliteitsvolle informatie willen geraken, zijn vaak dankbaar dat hen wat ze voor ogen hadden op een dienblaadje gepresenteerd wordt.

Een zoekmachine als Duck Duck Go, daarentegen, die zich niet bezigt met het aanpassen van zoekresultaten, biedt de ondernemende zoeker ook een breed gamma aan webpagina’s aan, maar dwingt hem of haar er ook toe dieper te spitten om te vinden wat hij of zij zoekt. Het internet is een snelweg, waarop alle gegevens aan hoge snelheden van zender naar ontvanger getransporteerd moeten worden. Iemand die zich tot Duck Duck Go wendt is met andere woorden gevoeliger aan het mislopen van bronnen die voor hem of haar wel degelijk de moeite waard zouden kunnen zijn. In scherp contrast met de kritiek die geponeerd wordt door Eli Pariser en diens medestanders, kan het gebruiksgemak van gepersonaliseerd zoeken dus net een boost geven aan de zelfontplooiing van de gebruiker.